Haarlemse Huiskamers

5 juli 2008 – 25 januari 2009

Van 5 juli 2008 t/m 25 januari 2009 is in het Historisch Museum Haarlem de tentoonstelling Haarlemse Huiskamers te zien – een eerbetoon aan het café, de kastelein en zijn klanten.

De expositie is geinspireerd op een gelijknamig boek van Maria van Vlijmen, Gonda Koster en Dirk Haster. Bezoekers kunnen de sfeer van een bruine kroeg proeven, historische beelden bekijken, bijzondere verhalen lezen en verrassende voorwerpen bewonderen.

Alle wegen leiden naar Haarlem
Haarlem is van oudsher een regiocentrum, met handel, nijverheid en industrie, zoals de bierbrouwerij,de scheepsbouw en de bloembollenhandel. Bij de stadspoorten, de markten en in winkelstraten ontstonden logementen, tapperijen, cafés en restaurants. De stad zat als een spin in een web van toegangswegen uit alle windrichtingen, voor verkeer en vervoer per paard-en-wagen, trekschuit, trein en auto. Bij de haltes van de trekschuit, de tram en bij het treinstation, vestigden zich hotels, koffiehuizen, cafés en lunchrooms. Dankzij al die routes vonden uitspanningen en herbergen een reden van bestaan. Ze bedienden niet alleen het ‘doorgaand verkeer’, maar ook de stadsbewoners voor een dagje Leiden of verpozing in duinen en strand. De vele tapperijen in de Haarlemmerhout bedienden vanaf begin 16e eeuw deze gevarieerde klantenkring. Tegenwoordig stimuleren het veelsoortige winkelbestand, de economische bedrijvigheid en het aantrekkelijke culturele aanbod de groei en bloei van het caféwezen.

Kasteleins echte verzamelaars
Haarlemse Huiskamers laat u ook binnenkijken in het café-interieur en besteedt aandacht aan speciale soorten cafés, zoals vroegere en huidige cafés met een live muziektraditie of een literair karakter. Samenstellers Maria van Vlijmen en Gonda Koster laten met deze expositie de ontwikkeling van het Haarlemse caféwezen zien en waaronder bijvoorbeeld ook van het buurt- en sportcafé. Gonda Koster vertelt: “Kasteleins zijn echte verzamelaars van unieke spullen om hun kroeg een persoonlijk karakter te geven. Zo mogen we foto’s en voorwerpen lenen van bijvoorbeeld caféVan Egmond, de Witte Zwaan, Het Wapen van Bakenes en Kraantje-Lek.

Maria van Vlijmen vult aan: Ook bijzonder is, dat we van de Oude Florijn een originele kennisgeving van de burgemeester van Haarlem mogen lenen, gedateerd 1815, aan de tappers en kroeghouders. Het is leuk om te lezen dat de kasteleins op bepaalde tijden niet mochten tappen aan wachthebbende militairen en schutters”.

Kloppend stadshart Naast de cafés krijgen ook de gasten aandacht. Cafés zijn vaak de uitgelezen plek om de dagelijkse beslommeringen te vergeten, een discussie te voeren, in feeststemming te komen, naar muziek of poëzie te luisteren of te genieten van een rustig moment met de krant. Mede dankzij deze ‘openbare huiskamers’ heeft Haarlem een kloppend stadshart waar sociaal, politiek en cultureel leven tot bloei komen. “Haarlemse Huiskamers” is een aanrader voor liefhebbers van het café, geboren in Haarlem of daarbuiten en ook voor geïnteresseerden in de historie van de stad. Zo is een schitterende selectie 18e eeuwse prenten te zien van de tapperijen en herbergen in de Haarlemmer Hout. De lusten en de lasten voor de stad Er heeft altijd een spanningsveld bestaan tussen de gastvrijheid en drukte van bezoekers- en de taak van het stadsbestuur om voor een behoorlijk caféleven te zorgen.Dit blijkt bijvoorbeeld uit de aparte regels voor het beroep van wijnschenker in het Haarlems stadsrecht (1245).

Het caféwezen heeft grote economische, sociale en culturele betekenis, maar er kleven ook nadelen aan. Om de openbare orde te handhaven heeft het stadsbestuur in de loop der tijd talrijke verordeningen en wetten uitgevaardigd. Tegenwoordig worden de caféhouders bij de ordehandhaving betrokken, in overleg met gemeente, politie, wijkraad en Koninklijke Horeca Nederland, afdeling Haarlem.

Cafés – de huiskamers van Haarlem
Hoewel er sprake is van continuïteit, zijn cafés ook altijd met de mode meegegaan, in heden en verleden. Ze bestaan in alle soorten, maten en voor verschillende doelgroepen. Binnen schept de uitbater/kastelein een eigen wereld, door zijn vakmanschap, sfeervolle inrichting en verzamelde attributen.

Rond 1975 kwam bijvoorbeeld het eetcafé op en in sommige cafés concentreerden zich op kleine schaal maatschappelijke en culturele bewegingen. Zo ontstonden het politiek café en het vrouwencafé. Het laatste is verdwenen, maar het politiek café is nu weer springlevend. ‘Eeuwige cafés’ zijn het buurtcafé en het sportcafé, waar je kunt biljarten en darten.

In een café kun je de dagelijkse beslommeringen even vergeten, wat kijken en praten, naar muziek of poëzie luisteren of genieten van een vroege kop koffie met de krant. Mede dankzij deze ‘openbare huiskamers’ heeft Haarlem een hart waar het sociaal, politiek en cultureel leven tot bloei komen. Deze expositie is een eerbetoon aan het café, de kastelein en zijn klanten.