Straatnamen die verwijzen naar het Beleg van Haarlem:
Coltermanstraat
Hans Colterman (Haarlem – 1616)
Colterman speelde een belangrijke rol als boodschapper en gereformeerd attaché. Hij werd door Willem van Oranje vanuit Enkhuizen naar zijn geboortestad gezonden om het stadsbestuur te overtuigen de kant van de prins te kiezen. Hij wist op 20 juli 1572 door zijn oplettendheid een Spaanse aanval op de open gezette Schalkwijkerpoort te voorkomen. Hij bezat veel overredingskracht en deed een poging om Haarlem te ontzetten met een huurleger van zo’n 1600 Duitsers die hij in Enkhuizen had geworven.
Coornhertstraat
Dirck Volkertsz. Coornhert (Amsterdam 1522 – Gouda 1590)
Humanist, wijsgeer, politicus en kunstenaar. Sinds 1562 stadssecretaris van Haarlem. Omdat hij zich achter de prins van Oranje schaarde moest hij meermaals naar Duitsland vluchten en werd hij enige maanden door de Spanjaarden in de Haagse Gevangenpoort vastgehouden. Klaagde in 1572 het wangedrag van geuzenleiders Lumey en Sonoy aan en keerde in 1576 terug naar Haarlem waar hij zich weer als notaris vestigde. Hij blijft het meest bekend als strafrechthervormer.
Van Dortstraat
Adriaan Janszoon van Dort
Schout van Haarlem, aan wiens trouw in het begin is getwijfeld omdat hij het stadsbestuur te eten vroeg toen Colterman ontdekte dat de Schalkwijkerpoort was opengezet. Bewijs dat Van Dort wist dat de poort open stond en daarom de heren had uitgenodigd voor het diner ontbreekt en daarom is hij hierom niet door de Haarlemmers veroordeeld: daarentegen is hij na de overgave gearresteerd door de Spanjaarden en in de gevangenis overleden.
Duvenvoordestraat
Jhr. Johan van Du(i)venvoorde (ca. 1518-1573)
Stamde uit de invloedrijke adellijke familie van Duivenvoorde, heren van Warmond. In Haarlem was hij burgemeester in 1565-1566 en tijdens het beleg kolonel bij de Schutterij. Hoewel katholiek toonde hij zich een dapper voorvechter van de vrijheid. Na de overgave van de stad is hij overleden in de gevangenis.
Gaelstraat
Jan Gael Claasz. ( Haarlem 1527-1599)
Uit prominent Haarlems geslacht en vroedschap tijdens het Beleg. Was één van de 57 gijzelaars die na het Beleg naar Amsterdam zijn gevoerd. Is niet door de Spanjaarden gevangengenomen omdat hij naar Delft wist te vluchten. Keerde terug naar Haarlem en werd nog meermaals schepen en burgemeester.
(Is afbeelding van, bij FHM)
Jan Haringstraat
Jan Haring van Hoorn (?-1573)
Watergeus die heldendaden worden toegeschreven zoals het in zijn eentje de smalle dijk verdedigen tussen het IJ en Diemermeer tegen de Spanjaarden (14 maart 1573). Hierdoor konden andere watergeuzen ontkomen naar Monnickendam. Hij sneuvelde bij de Slag op de Zuiderzee waarbij hij door de Spanjaarden uit de mast werd geschoten toen hij probeerde de admiraalsvlag los te snijden.
Hasselaersplein en 1e en 2e Hasselaerstraat
Pieter Dircksz Hasselaer (Haarlem 1554 – Amsterdam 1616)
Tijdens het Beleg vaandrig der schutterij, verwierf veel roem door zijn dapperheid en was een neef van Kenau: een zoon van haar broer. Verhuisde naar Amsterdam waar hij schepen en bierbrouwer werd en betrokken was bij de oprichting van de VOC.
(is afbeelding van)
Kenaupark en Kenaustraat
Kenau Simonsdr. Hasselaer (ca. 1526-1588)
Stoere weduwe die de scheepswerf van haar man voortzette en vele rechtszaken met de stad Haarlem voerde waarvan ze de meeste won. Haar heldendaden als aanvoerster van een vrouwenleger zijn overgeleverd maar niet aangetoond. Wel blijkt uit archiefstukken dat ze hout leverde voor de versterking van de stadswallen. Ze overleefde het beleg en is later omgekomen op een zeereis naar Noorwegen.
‘t Hoenstraat
Govert ’t Hoen; bijgenaamd ‘t Oude Hoen (gesneuveld bij Ilpendam 1574)
Waterlandse boer en aanvoerder van achttien vrijbuiters die in maart 1573 op een smal gedeelte van de Spaarndammerdijk een eenheid van 125 Spaanse ruiters wisten te doden met polsstokken met spiesen eraan. Weigerde onder vrijgeleide met de Spaanse bevelhebber De Liques te onderhandelen, maar werd later toch op diens voorspraak vrijgelaten.
Pieter Kiesstraat
Pieter Jansz. Kies (Haarlem 1530-1597)
Burgemeester van Haarlem tijdens het Beleg. Hoewel hij overtuigd calvinist was keurde hij geweldplegingen tegen katholieke kloosters en kerken af. Na de overgave werd hij gearresteerd en uitgewisseld tegen Spanjaarden die gevangen waren genomen na hun nederlaag in de Slag op de Zuiderzee in oktober 1573. Toen Haarlem in 1577 weer aan de kant van de prins van Oranje stond, keerde hij terug en werd daarna nog tien maal burgemeester.
Nicolaas van der Laanstraat
Nicolaas van der Laan (Haarlem 1521-1584)
Komt uit een aanzienlijk Haarlems geslacht en was tijdens het beleg president-burgemeester en thesauriër-generaal van de stads financiën. Bood bescherming aan Coornhert doch viel na de overgave onder het pardon van Alva, vermoedelijk om zijn kennis van de financiën die hij tot augustus 1573 bleef beheren en omdat hij in 1566 maatregelen had genomen om een beeldenstorm te voorkomen. Is meerdere keren burgemeester geweest, zowel voor als na het beleg.
Marnixstraat
Filips van Marnix, Heer van Sint Aldegonde (Brussel 1540 – Leiden 1598)
Diplomaat en raadsman van Willem van Oranje. In 1572 was hij diens afgezant bij de Eerste Vrije Statenvergadering in Dordrecht en in Haarlem vaardigde hij nieuwe wetten uit en zuiverde hij het stadsbestuur, waarbij burgemeester De Vries werd vervangen door Pieter Kies. Werd in 1573 door de Spanjaarden gevangengenomen en na een jaar uitgewisseld tegen Spaanse gevangenen. Was veelzijdig schrijver en vertaler, en het Wilhelmus wordt aan hem toegeschreven.
Ripperdapark, straat en steeg
Wigbolt Ripperda (Winsum 1535 – Haarlem 1573)
Groningse edelman, door Willem van Oranje aangesteld als gouverneur van Haarlem. Bracht op 3 december 1572 burgers en schutterij bijeen in de Doelen en wist ze te bezielen en de strijd aan te gaan in plaats van te capituleren zoals het stadsbestuur dreigde te doen. Verdedigde de stad dapper met een garnizoen van zo’n 4000 soldaten en de weerbare burgers tegen een enorme Spaanse overmacht. Is na de overgave op de Grote Markt onthoofd.
Roosveldstraat
Mr. Lambert Jacobsz. van Roosveld (1488 – 1573)
Na een lange loopbaan als schepen, pensionaris en burgemeester probeerde hij met Quirijn Dirksz en Adriaan Groeneveen in december 1572 in Amsterdam tot een akkoord te komen met don Frederik om Haarlem te sparen. Terug in Haarlem werd hij, als katholiek, ervan verdacht te Spaansgezind te zijn en werd evenals Groeneveen in verzekerde bewaring gehouden tot ze door soldaten van het stadsleger op 27 mei 1573 zonder vorm van proces werden opgehangen hoewel de 84-jarige het schavot niet eens kon beklimmen.
Ruychaverstraat
Nicolaes Ruychaver (Haarlem – Amsterdam 1577)
Als rechtschapen bekend staande watergeus die al bij diverse Spaanse belegeringen zijn sporen had verdiend, door Willem van Oranje als bevelhebber van een voorlopig garnizoen naar Haarlem gezonden voordat de stad werd belegerd. Met deze soldaten wist hij een vijandelijke poging om de stad binnen te komen bij de Schalkwijkerpoort te beteugelen. Was tijdens het beleg niet meer in de stad maar keerde in 1577 terug en werd kort daarna, op de terugtocht van een poging om Amsterdam te overmeesteren, laf vermoord door een persoonlijke vijand.
(meerdere portretten in RM)
Spaansevaartstraat
Deel van de Heussensvaart dat door de Spanjaarden is verbreed en uitgediept zodat schepen vanaf het Spaarne het Spaanse hoofdkwartier in Huis ter Kleef konden bereiken om te lossen. Sindsdien werd dit deel dat van het Spaarne tot de Delft liep, t Spaansch Vaartje genoemd. Waarschijnlijk verbeterden ze de vaart ook omdat ze het land rond het kasteel droog wilden leggen. In 1905 werd het vaartje gedempt. Er resteert een klein stukje vaart dat nu deel uitmaakt van de Algemene Begraafplaats aan de Kleverlaan.
Spanjaardslaan
Er gaan verhalen dat hier een Spaanse schans zou zijn geweest en dat er na een schermutseling Spaanse soldaten zijn begraven. In elk geval is er vlak voor de overgave van Haarlem in juli 1573 een laatste slag uitgevochten in de Haarlemmerhout waarbij de Spanjaarden een huurleger dat de prins van Oranje had gezonden met overmacht versloegen. Dit gevecht staat nu te boek als Slag bij het Manpad.
Stuverstraat
Gerrit Heynricksz. Stuver (1528-1600)
Burgemeester, werd evenals Pieter Kies uitgewisseld tegen gevangengenomen Spanjaarden bij de Slag op de Zuiderzee. Hij schreef een dagboek waarin hij betrouwbare beschrijvingen van het beleg gaf. Vrijheid van godsdienst en geweten waren zijn grote thema’s. Toen hij in 1582 opnieuw tot burgemeester werd benoemd wilde hij – mogelijk om religieuze redenen – het ambt niet meer aanvaarden.
(vermoedelijk portret zie RKD)
Ter Cleeffstraat
Genoemd naar het Huis ter Kleef waar Alva’s zoon don Frederik het Spaanse hoofdkwartier vestigde dat hij na de overgave heeft laten opblazen om te voorkomen dat de geuzen erin zouden trekken om van daaruit de stad te heroveren. Een deel van de stenen is gebruikt voor de heropbouw van Haarlem na de stadsbrand in 1576. Tegenwoordig ligt de ruïne op het terrein van de Stadskweektuin die de resterende kaatsbaan in gebruik heeft als kantoorruimte.
Johan van Vlietstraat
Johan van Woerden van Vliet, heer van Heiloo en Hoencoop (ca. 1550 – Haarlem 1583)
In 1572 burgemeester in Haarlem, nam deel aan belangrijke missies zoals naar geuzenleider Sonoy met wie hij in Noord-Holland de opstand organiseerde. Was tegen Alva hoewel hij zelf katholiek was en verfoeide ook het geweld van de protestanten na het beleg. Werd gevangengenomen doch wist te ontsnappen in molenaarskleding en werd later gouverneur van Den Briel.